Kwestia porwań rodzicielskich w przypadku uprowadzenia lub zatrzymania dziecka w innym państwie uregulowana została przede wszystkim w Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. (Dz. U. z dnia 25 września 1995 r.).
W oparciu o przepisy Konwencji można domagać się:
1) niezwłocznego powrotu dziecka do państwa, z którego zostało bezprawnie wywiezione;
2) zapewnienia prawa do opieki i odwiedzin określonych przez państwo – stronę Konwencji.
Osoba zainteresowana (np. rodzic, opiekun, kierownik placówki opiekuńczo – wychowawczej sprawujący bieżącą pieczę nad dzieckiem) może domagać się powrotu dziecka w następujących przypadkach (przesłanki muszą być spełnione łącznie):
a) kiedy dziecko nie ukończyło 16 lat (art. 4 konwencji);
b) kiedy dziecko zostało zabrane bezprawnie, tj. z naruszeniem przysługującego drugiemu rodzicowi prawa do opieki (prawo to może wynikać bezpośrednio z ustawy, albo z orzeczenia sądu regulującego kwestię sprawowania opieki i wykonywania władzy rodzicielskiej) skutecznie wykonywanego w chwili uprowadzenia lub zatrzymania;
c) kiedy dziecko zostało bezprawnie uprowadzone (lub zatrzymane) z jednego państwa, będącego stroną Konwencji do innego państwa, również będącego stroną Konwencji (art. 4 w zw. z art.35 konwencji).
Z mechanizmu Konwencji może skorzystać także osoba, której prawo do odwiedzin dziecka zostało naruszone wskutek odmowy lub uniemożliwienia spotkania z dzieckiem (według Konwencji prawo do odwiedzin obejmuje prawo do zabrania dziecka na czas ograniczony w inne miejsce aniżeli miejsce jego stałego pobytu).
Wniosek o powrót dziecka należy skierować do organu centralnego państwa, w którym mieszka wnioskodawca (w Polsce organem tym jest Ministerstwo Sprawiedliwości, a konkretnie specjalna komórka w ramach Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego Ministerstwa Sprawiedliwości) lub bezpośrednio do właściwego sądu państwa, na którego terytorium dziecko przebywa w wyniku bezprawnego uprowadzenia lub zatrzymania (art. 8 i art. 29 Konwencji). To samo tyczy się wniosku o ochronę wykonywania prawa do odwiedzin.
Zgodnie z art. 8 Konwencji wniosek o pomoc w zapewnieniu powrotu dziecka powinien zawierać:
– informacje dotyczące tożsamości wnioskodawcy, dziecka, oraz osoby, co do której istnieje domniemanie, że uprowadziła lub zatrzymała dziecko;
– datę urodzenia dziecka, jeśli jest to możliwe do ustalenia;
– podstawy, na które powołuje się wnioskodawca, żądając powrotu dziecka;
– wszelkie dostępne informacje dotyczące miejsca przebywania dziecka oraz tożsamości osoby, co do której istnieje domniemanie, że dziecko z nią przebywa.
Do wniosku można dołączyć lub uzupełnić go o:
– uwierzytelnione odpisy jakiegokolwiek orzeczenia lub ugody, przydatne dla sprawy,
– zaświadczenie lub poświadczone oświadczenie pochodzące od organu centralnego lub innej właściwej władzy państwa stałego miejsca pobytu dziecka lub osoby kompetentnej, dotyczące przepisów ustawodawstwa tego państwa w tym zakresie;
– wszelkie inne przydatne dokumenty.
Całość dokumentów, wraz z wnioskiem, sporządza się w języku polskim, a następnie należy przetłumaczyć je na język urzędowy państwa, w którym przebywa dziecko (art. 24 Konwencji).
Wniosek należy złożyć jak najszybciej z uwagi na treść art. 12 Konwencji (od chwili uprowadzenia do chwili wpłynięcia wniosku o jego powrót nie powinien upłynąć okres dłuższy niż 12 miesięcy).
Niewątpliwą zaletą procedury odzyskiwania dziecka według przepisów Konwencji Haskiej jest jej szybkość. Zgodnie z art. 12 Konwencji władze sądowe lub administracyjne każdego Umawiającego się Państwa powinny podejmować niezwłocznie działania w celu powrotu dziecka. Decyzja o wydaniu dziecka powinna zapaść w przeciągu 6 tygodni od daty wpłynięcia wniosku.
Warto również wiedzieć, że w momencie, gdy trwa postępowanie o zwrot dziecka na podstawie Konwencji Haskiej sądy miejscowe (gdzie przebywa uprowadzone dziecko) nie mogą orzekać o władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Sprawy o powrót dziecka prowadzone na podstawie przepisów Konwencji nie pociągają za sobą konieczności poniesienia przez wnioskodawców kosztów postępowania sądowego. Wnioskodawcę obciąża jedynie koszt ustanowienia pełnomocnika oraz zlecenia tłumaczenia dokumentów.
Wzory wniosków o zwrot dziecka, o wykonywanie prawa do osobistych kontaktów, a także pełnomocnictwo wnioskodawcy dla organu centralnego państwa wezwanego znaleźć można na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem:
bip.ms.gov.pl/ministerstwo/wspolpraca miedzynarodowa/konwencja-haska-dot-uprowadzenia-dziecka/.
Aplikant adwokacki Anna Zys
